Um PEERS-námskeið í félagsfærni
PEERS er námskeið í félagsfærni fyrir börn, unglinga og ungt fólk með félagslega erfiðleika, einhverfu, ADHD, kvíða og þunglyndi og einnig foreldra þeirra eða félagsþjálfa. PEERS er skammstöfun fyrir Program for the Education and Enrichment of Relational Skills.
Námskeiðið er ætlað fyrir börn og unglinga 9–17 ára og foreldra þeirra, einnig ungt fólk 18–34 ára og foreldra þeirra eða félagsþjálfa.
PEERS-námskeið í félagsfærni er gagnreynt námskeið sem brýtur upp félagslega einangrun barna og unglinga og stuðlar þannig að bættri líðan þeirra, vinatengslum og aukinni félagslegri virkni. Félagsleg einangrun og vinaleysi getur leitt til alvarlegra kvíðaeinkenna og þunglyndis, slakari námsárangurs, brottfalls úr námi, áhættuhegðunar, neyslu fíkniefna og sjálfsvígshugleiðinga. Sjá nánar rannsóknir á PEERS á heimasíðu UCLA Semel Institute for Neuroscience & Human Behavior https://www.semel.ucla.edu/peers/research og meðfylgjandi heimildaskrá.
Á PEERS-námskeiði í félagsfærni er markmiðið að:
• Barnið/unglingurinn læri að eignast vini og halda þeim.
• Foreldri læri að styðja barnið/unglinginn í að finna sér viðeigandi vini.
• Foreldri læri leiðir til að styrkja færni barnsins/unglingsins við að eignast nýja vini.
• Foreldri læri leiðir til að efla félagslegt sjálfstæði barnsins/unglingsins.
Aðalstyrkleiki félagsfærniþjálfunar PEERS er að námskeiðið er fyrir bæði börn/unglinga og foreldra þeirra og læra foreldrar hvernig þeir geta haldið áfram og fylgt eftir félagsfærniþjálfun barnanna/unglinganna eftir að námskeiðinu lýkur.
PEERS-námskeiðið er vikulega í 14 skipti og hvert skipti er 90 mínútur. Á námskeiðinu eru börn eða unglingar saman í hóp og foreldrar eru saman í hóp. Unnið er með sama kennsluefni samtímis í hvorum hópnum samkvæmt PEERS- handbók. Barnahópnum/unglingahópnum er kennt í gegnum beinar leiðbeiningar, samræður, hlutverkaleiki, myndbönd og heimaverkefni. Foreldrum er kennt að leiðbeina börnunum/ unglingunum með því að farið er yfir heimaverkefni í hverjum tíma og fylgt vel eftir hvernig hvert og eitt foreldri leiðbeinir barni/unglingi heima. Unnið er út frá styrkleikum og áhugasviði hvers barns/unglings. Í lok hvers tíma koma hóparnir tveir saman í 10–15 mínútur og heimaverkefni eru skipulögð í sameiningu. Hvert námskeið er fyrir 8–10 börn/unglinga og foreldra þeirra.
Á hverju PEERS-námskeiði er kennd samtalsfærni, örugg notkun netsins og samfélagsmiðla, viðeigandi húmor, viðeig- andi leiðir við að blanda sér í samræður og fara út úr sam- ræðum í hóp, skipulagning hittinga og viðeigandi framkoma í hittingum, góður liðsandi og íþróttaandi, viðbrögð við stríðni og niðurlægjandi athugasemdum, viðbrögð við einelti og hvernig er hægt að breyta slæmri ímynd, leiðir til að leysa ágreining og viðbrögð við kjaftasögum, slúðri og neteinelti.
Farið hefur fram rannsókn á árangri PEERS á Íslandi bæði innan Barna- og unglingageðdeildar LSH og utan. Tveir meistaranemar í félagsráðgjöf unnu tölfræðilega úr svörum matslista sem foreldrar og börn/unglingar svara fyrir og eftir hvert námskeið. Meistaranemarnir tóku fyrir sinn hvorn aldurshópinn. Um var að ræða matslista af 22 námskeiðum sem haldin voru á tímabilinu frá byrjun haustannar 2016 til loka vorannar 2019. Matslistarnir mæla félagsfærni, kvíða, félagsvirkni og samkennd. Niðurstöður svara unglinga (15–18 ára) og foreldra sýndu marktækan mun á öllum matslistum. Niðurstöður svara barna og unglinga (9–14 ára) sýndu mun á matslistum sem mæla félagsfærni, samkennd og félagsvirkni. Á matslistum yngri aldurshópsins sem mæla kvíða kom fram marktækur munur í svörum foreldra utan BUGL.
Nokkrar stofnanir voru í samstarfi við BUGL varðandi innleiðingu PEERS á Íslandi árið 2015. Má þar nefna Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins, Þroska- og hegðunarstöð heilsugæslunnar og Velferðarsvið Reykjavíkurborgar. Í samstarfi við Endurmenntun Háskóla Íslands hafa verið haldin fjögur PEERS Training-námskeið fyrir leiðbeinendur á Íslandi. PEERS-námskeið fyrir börn / unglinga og foreldra þeirra eru haldin víða á landinu. Einnig eru PEERS-námskeið haldin á vegum sjálfstætt starfandi aðila en það er m.a. fagfólk sem starfar á BUGL sem fór af stað með námskeiðin utan BUGL á vorönn 2017. Á þeirra vegum eru haldin 6–7 námskeið fyrir mismunandi aldurshópa barna, unglinga og ungs fólks á hverri önn. Einnig eru haldin PEERS-fjarnámskeið á vegum sömu aðila og geta fjarnámskeiðin hentað vel fyrir fólk á landsbyggðinni, sjá nánar á www.felagsfaerni.is.
PEERS-námskeið í félagsfærni fyrir ungt fólk 18–34 ára er svipað uppbyggt en það er 16 skipti í 90 mínútur hvert sinn. Algengast er að foreldrar unga fólksins taki þátt í námskeiðinu en einnig getur verið um að ræða að stuðningsaðili taki þátt sem félagsþjálfi. Af 16 skiptum þar sem farið er í svipað efni og á námskeiðum fyrir börn og unglinga, þá eru 4 skipti þar sem fjallað er um stefnumót eða „date“-framkomu og fleira áhugavert því viðkomandi, sjá nánar á www.felagsfaerni.is.
Guðrún Jóhanna Benediktsdóttir, iðjuþjálfi er með réttindi sem leiðbeinandi í PEERS-félagsfærni fyrir börn, unglinga og ungt fólk, skóla-PEERS-réttindi, einnig til að halda Telehealth PEERS-námskeið í félagsfærni í fjarkennslu.
Ingibjörg Karlsdóttir, félagsráðgjafi MPH er með réttindi sem leiðbeinandi í PEERS-félagsfærni fyrir börn, unglinga og ungt fólk, einnig skóla-PEERS-réttindi.
Grein: Iðjuþjálfinn – fagblað iðjuþjálfa, tölublað 42. árgangur 2021
